Wednesday, October 20, 2021

ٿر جو هڪ امر ڪردار: سچل جنجهي

Draft - to be edited and finalised

ٿر جو هڪ امر ڪردار:سچل جنجهي

(ساگر سرتومل روپاڻي)

سچل جنجهي هڪ مهان شخصيت هو جيڪو مسڪين جهان خان کانپوء ٿر جي وڏي سماج سڌارڪ طور سڃاتو وڃي ٿو.

علمي ڪاوشن جي حوالي سان هن جي جدوجهد بنگال جي رابندرناٿ ٽئگور وانگر هئي جنهن شانتي نڪيتن جهڙو اعلئ ادارو قائم ڪري برصغير ۾ علم و ادب جو لازوال مثال قائم ڪيو ۽ سر سيد احمد خان وانگر هئي جنهن علي ڳڙھ ۾ مسلم ڪاليج جو بنياد وجهي هندوستان جي مسلمانن کي جديد علم سان روشناس ڪرائي آزادي جي تحريڪ کي پروان  چاڙھيو.

سائين سچل جنجهي ٿر جهڙي پٺتي پيل علائقي ۾ تعليمي ۽ سماجي شعور بيدار ڪرڻ لاء پاڻ پتوڙيو پنهنجي هڙان وڙان خرچ ڪري علم جي روشني کي واهڻ واهڻ وستي وستي ڦھلايو.

ان وقت جي ٿر جو نقشو اڄ جي ٿر کان بنھ مختلف هو ؛ آمد رفت ۽ ذرائع ابلاغ کان وٺي زندگي جي بنيادي سهوليتن تائين هر شيء جي اڻھوند هئي.اهڙي حالت ۾ هڪ هنڌ کان ٻي هنڌ تائين وڃڻ ؛سڌ سماء لهڻ تعليم حاصل ڪرڻ ۽ ٻيا ڪارج ناممڪن ن تڏهن ب انتهائي مشڪل ضرور هئا.

سچل جنجهي وڏا ڪشالا ڪڍي ڳوٺ جنجهي ۾ پهريون ڀيرو پرائمري اسڪول کولايو جيڪو بعد ۾ مڊل اسڪول ۽ اسي واري ڏهاڪي ۾ هاء اسڪول طور اپگريڊ ٿيو ۽ هاء اسڪول جي عمارت لاء هن پنهنجي سروي ٻنيء دان طور ڏيئي هڪ بهترين مثال قائم ڪيو.

هن اسڪول مان ٿر ۽ ناري جي ب ڪجه علائقن مان هزارن جي تعداد ۾ شاگردن تعليم حاصل ڪئي.

ٻھراڙي جي شاگردن جي رهائش ۽ کاڌي پيتي جو بندوبست پاڻ؛پنهنجي پريوار سان گڏ ڳوٺاڻا ۽ ڀرپاسي جا ڳوٺائي ڪندا رهيا.هن اسڪول جو معيار تعليم اول نمبرن تي رهيو آھي.هن اسڪول مان پڙھيل ڪيترائي شاگرد پروفيسر؛وڪيل:ڊاڪٽر؛انجنيئر؛ليڪچرر؛استاد ۽ ٻين شعبن ۾ مهارت سان خدمتون سراجام ڏيئي پنهنجي فيلڊ ۾ پاڻ مڃائي چڪا آھن.

ڪجھ سال پهريان پير مظھرالحق جي تعليمي وزارت دوران هن اسڪول کي هاير سيڪنڊري اسڪول طور اپگريڊ ڪري سچل جنجهي جي نالي سان منسوب ڪيو ويو آھي.

سائين سچل جنجهي جي نمايان ڪاوش ھي رهي آھي جو پاڻ معاشري جي ٻن پٺتي پيل طبقن عورتن ۽ اڇوت سمجهيون ويندڙ قوميتن ڀيل ؛ڪولهي ۽ ميگهواڙن ۾ تعليم جي فروغ ۽ انهن کي معاشري ۾ برابري وارو مقام ڏيارڻ لاء ن رڳو جاکوڙيو پر پاڻ ۽ پنهنجي ڪٽنب ان جو عملي مظاهرو ب ڪري ڏيکاريو.

تاريخ ريگستان جو مصنف رائيچند هريجن لکي ٿو ت ´اڇوت حقيقت ڪري ھندو ناهن؛هو هن ملڪ جا اصلوڪا رهاڪو آھن جن جون ڪو وقت اڳ پنهنجون آزاد حڪومتون هونديون هيون جيڪي آرين(هندن) جي حملي آور ٿيڻ کان پوء ناس ڪيون ويون .`

انهن جي تهذيب و تمدن ؛تاريخ ۽ ڌرم وغيره کي تين وال ڪري کين غلام بنايو ويو ۽ ڌرمي ڪتابن ۾ نيچ ۽ شودر جهڙا لقب ڏيئي دائره انسانيت کان خارج سمجهيو ويو.

اهي قوميتون صدين تائين بنيادي حقن ۽ انساني برابري لاء واجهائينديون رهيون!

انگريزن جي اچڻ کانپوء انهن کي تعليم حاصل ڪرڻ جو حق مليو ۽ پاڪستان جي قيام کان پوء انهن کي خصوصي رعايتون ۽ مراعتون ڏيئي اڳتي آڻڻ لاء قدم کنيا ويا.پر ٿر جا اڇوت پوء ب جانورن جهڙو جيون بسر ڪرڻ تي مجبور هيا.

مسڪين جهان خان کوسي ۽ سچل جنجهي جهڙن ڪردارن انهن قوميتن کي علم ۽ شعور سان روشناس ڪرايو.

اهڙي طرح نسواني تعليم جي حوالي سان ب سائين سچل  جنجهي ۽ سندس ڪٽنب جي عورتن جو وڏو ڪردار رهيو آھي جن ٿر جي اٻوجھ عورتن ۾ تعليم جي ڦھلاء لاء پاڻ پتوڙيو.

اڄ سچل جنجهي جو مشن جاري رکڻ لاء ن صرف سهراب محب جنجهي ڪوشان آھي پر هاء اسڪول جنجهي جا سڀ استاد ؛پسگردائي ۾ ڦھليل ڳوٺن جا ڀيل ؛ميگهواڙ ۽ مسلم ذاتين جا جاکوڙي پرائمري ۽ سيڪنڊري استاد هن جي ٻاريل شمع کي روشن رکڻ لاء جاکوڙي رهيا آھن.

´هي جي پٿر پٽ؛جن ۾ چرپر ناهي ڪا؛

تون جي چورين چنگ کي ت جاڳي اٿن جهٽ؛

گونج ن ڀانئج گهٽ ؛ڀڙڪي ت ڀنڀٽ ٿئي.`(اياز)

سائين سچل جنجهي جون ساروڻيون - صدیق هاليپوٽو

Draft - to be edited and finalised

 سائين سچل جنجهي جون ساروڻيون

....................................................................................

 مرڻآ آڳي جي مئا مري ٿيانه مات

هوندا سي حيات جيئآ آڳي جي جيئا


اسانجي هونهار  سدا ملوڪ  ليکڪ  آفتاب ااحمد جنجهي  جيڪو  سائين سچل جي زندگي ۽ ڪاوشن   تي هڪ ڪتاب لکي رهيو آھي تنهن فرمائش ڪئي آھي توهان منهنجي نانا سائين سچل کي تمام ويجهارهيا آ آھيو  توهان هاء اسڪول جنجهي م 12 سال رهيا آهيو توهان ڪجه نانا بابت تاثرات  ڏيو  

اسانجي هن ٿر ڌرتي  . ڀورين ڀٽن جي ڀون.  پويتر واريجي پيٽ .ڪيترن ئي ڪنڌارن سچن سورمن   بهادر بانڪن   لوئي  جي لڄپال  ستين سورمين   سالڪن سڄآڻن  ماروئڙن جي مانائتن  جوڌن جوانن کي جنم ڏيئي     عالم  ارواح  ۾ آندو 


انهن مان مائي  ماروئي....روپلو ڪولهي . مسڪين جهان  خان کوسو.. سائين سچل  جنجهي قابل فخر قابل  تعريف  ۽ قابل توجھ  آهن

مائي ماروئي  جنهن پنهنجي وطن جي واري ءلوئي جي لڄ

............................

 رکندي عمر بادشآھ جي  ماڙين محلاتن  هيرن جواهرن پلنگ  پوشن  کي ٺ ڪرائي  ڇڏيو پنهجي وطن

مارن   سرتين پهن۽ پنوهارن کي ساريندي  رهي 

واجهائي وطن ک آ ئون جي هت مياس

گور منهنجي سومرا  ڪج پنوهارن پاس

ڏج ڏاڏاڻي اڏيھ جي ولڙين منجهان واس

مئائي جياس  نجو مڙھ  ملير ڏي


ٿر ملير جو ٻيو اهم ڪردار  روپلو ڪولهي

.....................................

ڪارونجهرري ڪور مران تو ميلهان نهين

انهي سوروير سپاه سالار پنهنجي وطن پنهنجي ڪارونجهر پنهنجي پارڪر جي ڀلاري ڀون کي بچائڻ خاطر انگريز سرڪار سان  وڙھندي وڙهندي امر ٿي ويو  پنهنجي قوم پنهجي وطن  پنهجي ڪارونجهر پنهنجي ماروئڙن ۽ ملڪ  جو ڪنڌ   فخر لاء  آونچو ڪري ويو.......


ٿر ملير جو ٽيون ااهم ڪردار... مسڪين جهان خان کوسو

..............................!!!!!!!!!!!!

 ڪارونجهر جي ڪڇ م  پيدا ٿيل هي  فرشته صفت  منش

پنهجا ذآتي ڪم ڪاريون  سياسي  فائدا    راڄ ڀاڳ ڇڏي  مسڪين اٻوجه آڻڄآڻ ماروئڙن جي مدد لا ء  رات ڏينهن هلندو رهيو درخواستن جو ٿيلهو ڪڇ م ماروئڙن جو ٽولو پٺيان  هر آفيس وڃي  آفيسرن جا در کڙڪائي ڪم لاء ازيون نيزاريون  ڪندو هو پنهجا  خرچ ڪري ڀاڙآ ڀري ماڻھن جا ڪم ڪندو هو هو خلق جي خدمت عبادت سمجهندو هو  ۽  غريبن جا ڪم ڪري خوش ٿيندو  هو

مائرون سي مرڪن جنين جنگ نپائيا

ٻين ويچآرين  ڄڻيندي ڄمار ويئي


چوٿون  ٿر ملير جو اهم ڪردا.سائين سچل جنجه


سمي ساماڻين ثمر کڻو نه ساٿيا


ڇنا ڇانئي  ڇڏيا ڪارڻ مهماڻين

اهڙين اهڃآڻين هوٿل ڄآئو هڪڙو

سائين سچل جنجهي جنهن کي  ڪيل خدمتن جي سبب هر سڃآڻوٿري ماڻھو ادب ۽ احترا م سبب سائين سچل  چوي ٿو   هن عظيم  انسان  ڳو ٺ جنجهي   جي هڪ  نيڪ ۽غريب  گهر م جنم ورتو  سپوٽ پٽ پينگهن م پڌراا هن پرائمري تعليم  ڳوٺ  ڪانڪيو  جي پرائمري اسڪول م ورتي هي اٺ ميل  پنڌ ڪري  اسڪول پڙهڻ ويندو هو  هن   فا ئينل پاس ڪري  ورتو  پرائمري ماستر ٿي ويو

سائين سچل تڪليفون ڏسي تعليم  پرائي..... کيس  ان وقت جي غربت جهالت ۽ بي حسي ڏسي  ڏک ٿيندو هو هن سوچيو ته  هن معاشري کي اڳتي آڻڻ  لاء تعليم ضروري  آھي 

ان وقت ڇاڇرو  ننگرپارڪر کانسواء ھ تي هن علائقي  م ڪوبه  انگريزي اسڪول نه هو   اهي اسڪول هتان کان تمام پري  هئا......

هن مرد مجاهد هڙآن وڙآن    خرچ ڪري  1964 م مڊل اسڪول  کولايو جيڪو اڳتي هلي هاء آسڪول  ٿيو ڳوٺآڻن ذآتي دشمني سبب هاء آ سڪول جي بلڊنگ ڳوٺ م ٺآھڻ  نه ڏني سائين سچل پنهنجي 5  ايڪڙ  ٻني  اسڪول  جي بلنڊنگ لاء گورنمنٽ کي لکي ڏني جتي  هاء آسڪول جي بلڊنگ تيارٿي اڄ  ھآء آسڪول  مان اليمينٽري ڪاليج هلي  رهيو  آھي هن اداري مان سوين شآگرد ڊاڪٽر انجنيئر پروفيسر   ۽ وڏن وڏن عهدن تي فائز تي پنهنجو ۽ ملڪ جو مستقبل سنواري رهيا آ ھن

سائين سچل  نه رڳو تعليم تي ڌيان ڏنو ان سان گڏوگڏ غريب پرديسي شآگردن جي  رهائش ء  ماني ٽڪر   جو بندوبست ڪيو  غريب شآگردن کي ڪتاب  ڪپڙآ  آسڪول فيس وغيره  جو ابه اهتمام ڪندو هو

سائين سچل  پرديسي استادن جي رهائش ۽ ماني ٽڪي  به پنهنجي گهران موڪليندو هو  شآگردن جي گهڻآئي سبب دوستن ۽ عزيزن وٽ سندن رھڻ جو بندوبست ڪندو هو

جس هجي سائين سچل جي گهر واري ادي مينهٻائي کي جيڪا هڪ ٽنگ سان معذور هئڻ باوجود  پرديسي شآگردن ۽ استادن کي  کاڌ و تيار ڪري ڏيندي هئي

شآھ لطيف جي مصداق{ هميري هٿ ويڪري سندي سپڙ ڌيء  مهمان اچن ويھ ته ٽيهن جي ٽيوڙ   ڪري

 سائين سچل پاڻ ڪنواٽيون ڪلهي تي کڻي اسڪولين ۽استادن کي  اسڪول م پاڻي پهچآئيندو هو


سائين سچل جي سياسي سماجي  معاش رتي زند  گي بابت دوستن گهڻو ڪجه تاثرات ڏنا آھن    منهنجو ايترو دماغ نه آھي جو آئون هن مهان  ڏاهي  پرش  جي ڪارنامن بابت  ڪجه لکان

 هن خاندان سان اسانجي خاندان جا پراڻآ تعلقات آهن هونئن  ويجها پاڙيسري به آھيون منهنجو سوٽ  محمدآلف هاليپوٽو ۽سائين ڪلاس فيلو به هئا  ٻنهي پرائمري اسڪول ڪانڪيو مان تعليم حآصل ڪئي هميشھ ڏک سک م گڏ ڀائرن جيان هئا

1974م اهواسانجو علائقوانڊين آرمي خالي ڪيو منهنجو مڊل اسڪول جنجهي جو آرڊر سائين سچل وٺي آيو مون انچآرچ طور مڊل اسڪول جنجهي جي چآرج سنڀالي

اسڪول جون لانڍيون  ۽ سڄو جنجهي ڳوٺ انڊين آرمي ساڙي ڇڏيوھو

مون ۽ محمد الف اسڪول جي ڪچن ڪمرن ٺآهڻ ۾ سائين سان ٻانهن ٻيلي ٿي اسڪول جي جڳھ جو ڪم مڪمل ڪرايو  ازانسواء سائين سچل ۽ادي ميهنٻآئي جيڪا ماسترياڻي هئي انهن منهنهجي ڳوٺ حيات هاليپوٽو م ڏھ سال رهيا ۽ نوڪري ڪيائون اسانجو گهر ڄڻ هڪڙو هو 

آ ئون  psT  jsT  HST    گزيٽيڊ  هيڊ ماستر به هن اسڪول م ٿيس  آخرڪار 2001  م هن هاء اسڪول سچل جنجهي مان رٽآئرڊ ٿيس مون هن اسڪول م مختلف ڪيڊرن م 12  سال سروس ڪئي

ادا سائين ....سائين سچل جو تعليم سان محبت ۽ اسڪول سان محبت جو هڪ مثالي  واقعو پيش ڪندس جنهنمان توهانکي معلوم ٿيندو ته سائين کي اولاد  عزازت دوستي برادري کان وڌيڪ اسڪول ۽ تعليم سان پيارهو


1974مين  منهنجو مڊل اسڪول جو انچاج طور آ رڊر  وٺي آيو  اسان نئين سر اسڪول جو رڪارڊ رکي ڪم شروع ڪيو😧آئون ٽي ڏينهن موڪل تي حيدراباد ويس  جتي مونکي سائين سچل جو ڀائٽيو سهيل سانگي مليو جيڪو هڪ اعل درجي جو صحافي  آنگريزي ڊآن اخبار جو ايڊيٽر اديب   مفڪر  ڪهاڻيڪار   پڻ آھي  سندس انوقت صدر بازار۾ ڪراچي هوٽل جي ڀرسان گهر هو

هن ٻڌايوته سائين سچل  جي نهن ڄآام ساقي جي گهر واري ادي سکان ۽ ادي ماروئي  سائين سچل جي نياڻي  هتي آھن  ادي سکان بيمارهئي اسپتال م زير علاج هئي مٿان اچانڪ ڄآم ساقي جي گرفتاري جو ٻڌائين انهي صدمي م سندس دماغ فيل ٿي ويو آهي توها ن هنن کي ڳوٺ وٺي وڃو

اسانکي  سانگي بس م روانا ڪيا ادي مارئي   ادي سکان کي  ڀاڪر م  قابو ڪري جهليو  هو جيڪا  ڇڏائڻ جي ڪوشش ڪري رهي هئي  آ ئون  حفاظت طور بس جي دروازي تي بيٺ ل هوس اسان ڪنري پهچي  خالقواري هوٽل تي ڪمري م  ادي سکان کي قابو ڪيو  ۽ ادي ماروئي  به ساڻس گڏ  ھئي انوقت  ڪنري بسون هلنديون هيون  اتان کان ڇاڇرو ڪيڪڙآ پهچآئينداھئا ڇاڇرو کان هڪ ڪيڪڙو هيرار واڻيي جي دڪان تي ويندو هو جيڪو ڳو ٺ جنجهي مان ويندو هوڪيڪڙآ بند ٿي ويا

قسمت جا ڪم عيد موڪل سبب ڪيڪڙآ بند  ٿي ويا اسان کي ٽي  ڏينهن  ڪنري رهڻو پيو ان وقت فون وغيره ڪون  هو

اسان ڳوٺ پهتاسون  اديون گهر پهتيون  آئون اسڪول آيس سائين  سچل جو ننڍڙو صاحبزادو ڊآڪٽر سلطان احمد اٺين ڪلاس م مونوٽ پڙهندو هو منکي گهران ماني  به آڻي کارائيندو هو سو روئندو آيو مونکي چ يائين ته بابا ڪاوڙيو  آھي تنهجي دير سبب اسڪول متاثر ٿيو آھي تنهنجي خلاف  رپورٽ ڪري ڇڏي اٿس

ايستائين سائين به ڪاوڙ جي پهتو  سندس الفاظ  تڪيو ڪلام {ميان جا فقير } ايترو گسايو اٿئي  شآگرد   رلي ويا  اهڙآ گوسڙو حرام خور  استاد  اسانکي ڪونه کپن

سائين ائون اوهان جي ڪم سان رهجي ويس

جوش مان چيائين منهنجي نهن ڀلي مري وڃي  تو  ڊيوٽ ي کا ن ڇو گسايو اسانکي گوسڙو هاڻينه کپن 

سائين ڳالهائيندو هليو ويو ڊآڪٽر سلطان روئندو رهيو

آئون  سوچيندو رهيس

آھي ڪو اھڙو آملھ آنسان جنهن کي رشتن  واسطن عزازت ر جگر کان وڌيڪ  خدمت خلق ان لاء عبادت هجي


جوڳيئڙآ جهان ۾ هڪ نوري ٻيا ناري

ٻري جن ٻآاري آئون نه جينئدي  انري

 

ايم ايس هاليپوٽ{مشڪور ٿري}

الله پاڪ سائين سچل ..   سائڻ آدي مينهنٻآئي ادي ماروئي  ڪامريڊ  ڄام ساقي   کي پهنجي جوار رحمت م اعلا مقام عطا ڪري  سندن پوري خاندان کي خوش آباد رکي

ن



ي مار